Avukat Ali Yıldız ve (Avustralya) Charles Sturt Üniversitesi Hukuk ve Adalet Merkezi doktora öğrencisi Leighann Spencer tarafından hazırlanan ‘Türkiye’de Mülkiyet Hakkının Erozyonu’ başlıklı rapor Platform Peace and Justice tarafından yayınlandı.

Rapor ayrıca SSRN aracılığıyla Stanford Law School (Law & Economics Research Paper Series), Indiana University Maurer School of Law (Private Law – Property eJournal) ve University of Amsterdam (Centre for the Study of European Contract Law) elektronik dergilerinde paylaşıldı.

Rapora göre, hukuka aykırı olarak müsadere edilen ya a el konulan mülkiyet haklarının değeri en az 32 milyar Dolar.

Rapordan başlıklar şöyle:

DERNEKLER: OHAL KHK’ları ile 1,419 dernek temelli olarak kapatılmış ve malvarlıkları hazineye devir edilmiştir. TBMM’nin 15 Temmuz Darbe Girişimi raporuna göre bu derneklerden 1,326 tanesinin 69,926 üyesi, 81 otomobili ve 178 taşınmazı bulunmakta idi.  Hazineye devir edilen bu varlıkların değerine dair bir rapor ve bilgiye ulaşılamamıştır.

VAKIFLAR: OHAL KHK’ları ile 145 vakıf temelli olarak kapatılmış ve malvarlıkları Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne (VGM) devir edilmiştir. TBMM’nin 15 Temmuz Darbe Girişimi raporuna göre bu vakıflara ait 2,214 taşınmaz VGM’ne devir edilmiştir. Ayni rapora göre, bu vakıflardan 123 tanesi 1,531 taşınmaz olmaz üzere 2,3 Milyar TL’lik (826 milyon USD, 23/07/2016 tarihi itibariyle) varlığa sahipti.

NAKIT VARLIKLAR: Dönemin Maliye Bakanı, Naci Ağbal’ın 2016 yılı Mayıs ayında yaptığı açıklamaya göre OHAL KHK’ları kapatılan tüzel kişilerin elinde bulunan 472 milyon TL (USD163.5 milyon, 23/07/2016 tarihi itibariyle) tutarındaki nakit para ve kambiyo senetleri Hazine’ye devir edilmiştir.

TBMM’nin 15 Temmuz Darbe Girişimi raporuna göre 213,696 taşınmazın tapu kayıtlarına Idare ve Yargı makamlarının talebi ile tedbir konulmuştur.

ÖZEL OKULLAR: OHAL KHK’ları ile (400,000 öğrenci kapasiteli) 138,000 öğrencinin eğitim görmekte olduğu 1,060 okul temelli olarak kapatılmış ve malvarlıkları Hazine’ye devir edilmiştir. Kamu İhale Kurumu ilanlarına göre 24 derslikli bir okulun yapımı ortalama 7.5 milyon TL’ye ihale edilmektedir.  Bu veriden hareketle, kapatılan okulların değeri 7.95 Milyar TL (2.76 milyar USD, 23/07/2016 tarihi itibariyle) olarak tahmin edilebilecektir.

ÖGRENCI YURTLARI: TBMM’nin 15 Temmuz Darbe Girişimi raporuna göre OHAL KHK’ları ile 86,397 öğrenci kapasiteli 841 yurt kapatılmış ve malvarlıkları Hazine’ye devir edilmiştir. Kamu İhale Kurumu ilanlarına göre 1,000 öğrenci kapasiteli bir yurdun yapımı asgari 27 milyon TL’ye ihale edilmektedir.  Bu veriden hareketle, kapatılan yurtların değeri 2.3 Milyar TL (806 milyon USD, 23/07/2016 tarihi itibariyle) olarak tahmin edilebilecektir.

MEDYA KURULUSLARI: OHAL KHK’ları 34 televizyon, 38 radyo, 73 gazete ve dergi, and 6 haber ajansı olmak üzere 151 medya kurulusu kapatılmış ve malvarlıkları Hazine’ye devir edilmiştir. Kapatılan medya kuruluşlarından iki televizyon, 2 gazete, 1 radyodan oluşan Ipek Medya Grubu’nun değeri Aralık 2015 itibariyle 250 milyon USD olarak hesaplanmıştır. 3 gazete, 1 haber sitesi, 2 tv kanalı ve 1 haber ajansından oluşan Doğan Medya’nın 2018 Mart ayında   1.1 milyar USD’ye satıldığı göz önüne alındığında kapatılmış olan 151 medya kurulusunun değerinin 1 milyar USD’den az olamayacağı değerlendirilmektedir.

HASTANE VE SAGLIK KURULUSLARI: 667 ve 689 sayılı KHK’lar ile 47 hastane, sağlık merkezi, poliklinik kapatılmış ve malvarlıkları Hazine’ye devir edilmiştir. Bu sağlık kurumlarından dokuz tanesinin yatak kapasitesi 2,052’dir. Is ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın 2016 yılı açıklamasına göre bu kurumlardan 21 tanesinin yıllık cirosu 400 milyon TL’dir. Kapatılan 47 sağlık kurumunun değeri 1.29 milyar dolar olarak değerlendirilmiştir.

ÖZEL SIRKETLER: Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın TBMM’ye gönderdiği bilgi notuna göre TMSF’ye devir edilen 998 şirketin yanı sıra 1,075 şirket tamamen kapatılarak ticaret sicilinden terkin edilmiş ve malvarlıkları Hazine’ye devir edilmiştir

TMSF’ye devir edilen şirketlerin değeri 58.94 milyar TL (20.4 milyar USD, 23/07/2016 tarihi itibariyle) olarak açıklanırken kapatılıp malvarlıkları Hazine’ye devir edilen  1,075 şirketin değerine dair bir rapor ve bilgi bulunmamaktadır.

MÜSADERE EDILEN BINALAR: Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne devir edilen 2,214 taşınmazın yansıra (Maliye Bakanı, Naci Ağbal’ın açıklamasına göre) 4,351 taşınmaz da Hazine’ye devir edilmiş olup bunlardan 3,361 tanesi binadır. Bu binalar, ayni açıklamaya göre, 7.2 milyon m2 kapalı alana sahiptir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın asgari maliyet sirküleri (IV. A, B, C, 915 TL /m2) dikkate alındığında bu binaların inşaat maliyeti 6.73 milyar TL (2.23 milyar USD, 23/07/2016 tarihi itibariyle) olarak tahmin edilebilecektir.

ÜNIVERSITELER: OHAL KHK’ları 15 üniversite ve onlara ait 7 hastane kapatılmış ve malvarlıkları Hazine’ye devir edilmiştir. Kapatılma günü itibariyle, 64,533 öğrencisi olan ve 2,808 akademisyenin çalıştığı üniversitelerin değeri hakkında bir rapor bulunmamaktadır.  Bu üniversitelerden sekizinin değerinin 23/07/2016 tarihi itibariyle asgari 1.5 milyar USD olduğu değerlendirilmiştir.

SONUÇ

Rapor, adil yargılama prensiplerine uygun bir yargılama olmaksızın ve tazminat ödenmeksizin gerçekleştirilen bu el koyma işlemlerinin niteliği itibariyle müsadere olduğu ve bu işlemlerin;

Uluslararası Teamül Hukuku, BM İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (md. 17) BM Medeni ve Siyasal Haklara İlişkin Sözleme (md.4), AIHS (md. 15), AIHS  Ek.1  Protokol,

Anayasa, (md. 13-35-38-46-47), Türk Ceza Kanunu (md. 54), OHAL Kanunu ve Anayasa Mahkemesi içtihatlarına aykırı olduğunu açıklamaktadır.

Yildiz, Ali and Spencer, Leighann, The Erosion of Property Rights in Turkey (April 27, 2020). Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3586084 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3586084